ΠΟΡΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΤΗΣ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ ΤΟΥ ΘΕΑΝΘΡΩΠΟΥ

  

Το πάνσεπτο προσκύνημα της Γεννήσεως.Ένα από τα σπουδαιότερα και παλαιότερα προσκυνήματα της Χριστιανοσύνης, αλλά και των Αγίων Τόπων, είναι αυτό της Γεννήσεως του Χριστού στην πόλη της Βηθλεέμ.

Η Βηθλεέμ (το όνομα της οποίας σημαίνει «οίκος άρτου»), όπως είναι γνωστό, είναι τόπος της γεννήσεως του Σωτήρος Χριστού.

Η πόλη είναι αρχαιότατη και βρίσκεται εννέα χιλιόμετρα νοτίως των Ιεροσολύμων. Το όνομά της αναφέρεται πολλές φορές στην Παλαιά Διαθήκη και καταγράφεται ως ο τόπος γεννήσεως του Μεσσία.

Ο προφήτης Μιχαίας προφήτευσε σχετικά με τη Βηθλεέμ σημειώνοντας: «Και συ, Βηθλεέμ, οίκος του Εφραθά, ολιγοστός ει, του είναι εν χιλιάσιν Ιούδα˙ εκ σου μοι εξελεύσεται του είναι εις άρχοντα εν τω Ισραήλ» (Μιχ. ε’1, πρβλ. Ματθ. β’ 6).

Προφητεία στην οποία δηλώνεται σαφώς ότι η Βηθλεέμ θα είναι η γενέθλια πόλη του Μεσσία. Όταν τον 4ο αιώνα η Αγία Ελένη βρέθηκε στη Βηθλεέμ, προκειμένου να προσκυνήσει τον τόπο της Γεννήσεως του Χριστού.

Στο σημείο αυτο βρήκε ειδωλολατρικό ναό, αφιερωμένο στον Άδωνι, τον οποίο είχαν κτίσει οι Ρωμαίοι, προκειμένου να εμποδίζουν τους Χριστιανούς να προσκυνούν στον ιερό εκείνο τόπο.

Τότε έδωσε εντολή να κατεδαφισθεί και στη θέση του ανήγειρε, με πλούσια χρηματοδότηση που έλαβε από τον Μ. Κωνσταντίνο (272-337), τον περίφημο και περίλαμπρο Ναό της Γεννήσεως. 

Στον νέο ναό, ο Μ. Κωνσταντίνος αφιέρωσε σπουδαία χρυσά και αργυρά αφιερώματα. Ο Κωνσταντίνειος ναός, όπως ονομάζεται, ανήκε αρχιτεκτονικώς στον τύπο της βασιλικής.

Το οικοδόμημά του χωριζόταν σε πέντε χώρους ή διαδρόμους, με τέσσερις σειρές από κίονες. Ήταν στραμμένος ανατολικά και κατέληγε σε ημικυκλική κόγχη.

Ο ναός αυτός κατέστη πολύ γρήγορα όχι μόνο προσκύνημα μεγάλης αίγλης, αλλά και σπουδαία εστία χριστιανικής πνευματικότητας, με μοναστικό χαρακτήρα.

Σύμφωνα με το περίφημο «Οδοιπορικό της Αιθερίας», η λειτουργική γλώσσα που χρησιμοποιείτο στις Ακολουθίες που τελούνταν στον ναό ήταν η ελληνική.

Στους οκταήμερους εορτασμούς των Χριστουγέννων μετέβαινε ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος Ιεροσολύμων, συνοδευόμενος από κλήρο και λαό.

Ο ναός, μετά την εξέγερση των Σαμαριτών (521-530), καταστράφηκε από πυρκαγιά, αναστηλώθηκε όμως με χρηματοδότηση του αυτοκράτορα Ιουστινιανού (527-565), ο οποίος αντιμετώπισε και την εν λόγω επανάσταση.

Ο ναός, μετά τις παρεμβάσεις του Ιουστινιανού, διατήρησε το αρχικό αρχιτεκτονικό του σχέδιο, προστέθηκαν όμως σε αυτόν ο νάρθηκας, η βόρεια και η νότια αψίδα.

Ενώ η ανατολική επεκτάθηκε κατά τέσσερα μέτρα, προκειμένου να αποκτήσει τον ρυθμό του σταυροειδούς ναού και συγχρόνως να διατηρηθεί η εσωτερική επικοινωνία με το Σπήλαιο της Γεννήσεως.

Το 614, όταν οι Πέρσες επέδραμαν στη Βηθλεέμ, δεν κατέστρεψαν τον Ναό της Γεννήσεως, διότι, σύμφωνα με την παράδοση, είδαν το ψηφιδωτό της προσκυνήσεως των ομοφύλων τους Μάγων στον Χριστό. 

Το 638, όταν Άραβες κατέλαβαν την Παλαιστίνη, σεβάσθηκαν και αυτοί τον Ναό της Γεννήσεως και δεν τον κατέστρεψαν.

Μάλιστα, με διάταγμα του ηγέτη τους, Ομάρ Χαττάπ (τον περίφημο Αχτιναμέ), η βασιλική της Γεννήσεως ετέθη υπό την κυριότητα του Πατριάρχη Ιεροσολύμων Αγίου Σωφρονίου (634-638).

Όταν οι σταυροφόροι κατέλαβαν την Παλαιστίνη (7 Ιουνίου 1099), η Βηθλεέμ περιήλθε στη δικαιοδοσία του Λατίνου Ταγκρέδου. 

Εκεί στέφθηκε Λατίνος βασιλιάς της Ιερουσαλήμ, ο Βαλδουίνος ο Α’ (1011) και αργότερα ο Βαλδουίνος ο Β’ (1022).Αυτή την περίοδο οι Λατίνοι επιχείρησαν να καταστούν μόνιμοι κύριοι του Ναού της Γεννήσεως. Ίδρυσαν μάλιστα και λατινική επισκοπή, χωρίς όμως επιτυχία.

Το 1169, ο αυτοκράτορας Μανουήλ Κομνηνός (1143-1180) επισκεύασε μέρη του Ναού της Βηθλεέμ και τον διακόσμησε με ψηφιδωτά, ένα από τα οποία σώζεται μέχρι και σήμερα.

Ο ναός προηγουμένως ήταν διακοσμημένος με τοιχογραφίες, έργο των Βυζαντινών αυτοκρατόρων του 11ου αιώνα. Η επιγραφή που αναφέρει τα σχετικά με τη διακόσμηση του ναού από τον Μανουήλ Κομνηνό και σώζεται μέχρι σήμερα αναφέρει:

«Ετελειώθη το παρόν έργον διά χειρός Εφραίμ μοναχού, ιστοριογράφου και μουσιάτορος, επί της βασιλείας Μανουήλ μεγάλου βασιλέως, Πορφυρογεννήτου του Κομνηνού.

Μέχρι και εν ταις ημέραις του μεγάλου ρηγός Ιεροσολύμων, κυρού Αμμωρή και του της Αγίας Βηθλεέμ αγιωτάτου επισκόπου, κυρού Ραούλ εν έτει στχοζ’ Ινδικτιώνος β’». (ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ).