Σαν σήμερα
εκοιμήθη ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών
και Πάσης
Ελλάδος κυρός Σεραφείμ.
Ο αοίδιμος
Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Κυρός Σεραφείμ ο Α΄ (1974-1998), κατά
κόσμον Βησσαρίων Τίκας, εγεννήθη στο Αρτεσιανό Καρδίτσης το έτος 1913 και ήταν
ιός του Χρήσου και της Ευαγγελίας Τίκα. Σε ηλικία οκτώ ετών απορφάνεψε από
μητέρα, γεγονός που τον οδήγησε πλησιέστερα στην τροφό Ορθόδοξη Εκκλησία.
Μετά το πέρας της
φοιτήσεώς του στο Δημοτικό σχολείο της γενέτειράς του και εν συνεχεία του
Γυμνασίου, εισήχθη στην ιερατική σχολή της Κορίνθου και είχε την ευκαιρία να
γνωρίσει τον τότε Μητροπολίτη Κορίνθου και μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών
Δαμασκηνό Παπανδρέου (1938, 1941-1949). Κατά το έτος 1936, κατόπιν εισαγωγικών
εξετάσεων, εισήχθη στην Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών από την οποία
απεφοίτησε το έτος 1940.
Ήδη από το έτος 1938
εκάρη μοναχός από τον Ηγούμενο της Ιεράς Μονής Πεντέλης, Αρχιμανδρίτη
Χρυσόστομο Δασκαλάκη (μετέπειτα Μητροπολίτης Μεσσηνίας) και διάκονος από τον
τότε Μητροπολίτη Κορίνθου Δαμασκηνό Παπανδρέου (μετέπειτα Αρχιεπίσκοπο Αθηνών),
οπότε υπηρέτησε στους ναούς του Αγίου Λουκά Πατησίων και Αγίου Παντελεήμονος
Αχαρνών. Από δε του έτους 1941 υπηρετούσε στα γραφεία της Ιεράς Συνόδου της
Εκκλησίας της Ελλάδος.
Ο μακαριστός
Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ με καμάρι και υπερηφάνια έλεγε παντού και πάντοτε ότι
πολέμησε ως αντιστασιακός εναντίον των Γερμανών κατακτητών και αργότερα υπό τον
Στρατηγό Ναπολέοντα Ζέρβα ενάντια στους αντάρτες. Ο τότε Αρχιμανδρίτης Σεραφείμ
ήταν ο μόνος κληρικός που εκπροσωπούσε επισήμως την Εκκλησία της Ελλάδος στους
κόλπους της Εθνικής Αντιστάσεως, αφού μόνος εκείνος πολεμούσε στα βουνά τους
Γερμανούς, λειτουργούσε και κοινωνούσε τους Έλληνες πατριώτες.
Πύρινα ήταν τα
κηρύγματά του και συγκλονιστικές οι προτροπές του προς τους Έλληνες
αντιστασιακούς. Ενταγμένοι τις αντιστασιακές τάξεις του ΕΑΜ εναντίον των
Γερμανών ήταν ο Ηλείας Αντώνιος και ο Σερβίων και Κοζάνης Ιωακείμ. Ο Σεραφείμ
ήταν μπαρουτοκαπνισμένος εκκλησιαστικός άνδρας και όχι παπάς του γραφείου,
πατριώτης ακλόνητος και ρασοφόρος ακατάβλητος που είχε δύο αγάπες, Χριστό και
Ελλάδα.
Κινδύνεψε πολλές φορές
κατά την εκτέλεση επικίνδυνων αποστολών και ετιμήθη με πλειάδα μεταλλίων,
παρασήμων ανδρείας και πολλών άλλων διακρίσεων. Όλη αυτή η εθνική,
εκκλησιαστική και κοινωνική δράση του ετιμήθη και ανεγνωρίσθη υπό της Ιεραρχίας
της Εκκλησίας της Ελλάδος και τον Σεπτέμβριο του 1949 όταν εξελέγη Μητροπολίτης
Άρτης, σε ηλικία μάλιστα μόλις 36 ετών.
Το
έργο του ως Μητροπολίτη Άρτης και Ιωαννίνων
Ως Μητροπολίτης Άρτης
(1941-1949) ο Σεραφείμ επέδειξε μοναδική και πρωτοφανή ποιμαντική, κοινωνική
και εν γένει φιλανθρωπική δραστηριότητα κοινωνικής αλληλεγγύης ιδρύοντας
ορφανοτροφείο, οικοτροφείο απόρων μαθητών και γηροκομείο.
Η Ιερά Σύνοδος
εξετίμησε το όλον πλούσιο εκκλησιαστικό έργο του και τον Μάρτιο του 1949
κατέστησε αυτόν Μητροπολίτης της Ιστορικής Μητροπόλεως Ιωαννίνων, την οποία
εποίμανε επί 16 συναπτά έτη, μέχρι και το έτος 1974.
Ο τότε Ιωαννίνων
Σεραφείμ αγωνίστηκε σε ποιμαντικό, φιλανθρωπικό και κοινωνικό επίπεδο, αλλά
κυρίως το όνομά του συνδέθηκε με την ίδρυση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και της
εκεί Πανεπιστημιουπόλεως, καθώς επίσης και με την αναδιοργάνωση και αρίστη
λειτουργία της Ζωσιμαίας Σχολής και της Ζωσιμαίας βιβλιοθήκης.
Το
έργο του ως Αρχιεπίσκοπος Αθηνών
Ύστερα από την
παραίτηση του αντικανονικού αρχιεπισκόπου της χούντας Ιερωνύμου Α΄ (Κοτσώνης),
η πρεσβυτέρα και κανονική ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος εξέλεξε νέο
Αρχιεπίσκοπο τον από Ιωαννίνων Σεραφείμ (Ιανουάριος 1974). Ως Αρχιεπίσκοπος
Αθηνών ο Σεραφείμ έπραξε πρωτίστως όσα δήλωσε στον ενθρονιστήριο λόγο του, και
συγκεκριμένα:
«α)
Η ανασύνταξις του Καταστατικού Χάρτου της Εκκλησίας της Ελλάδος, ούτως ώστε η
Εκκλησία ημών να κινήται και να δρα ελευθέρως εν τη επιτελέσει της υψηλής
αυτής, κατά το θεοΐδρυτον αυτής αποστολής, καθεστώς,
β)Η
αποκατάστασις, άπαξ δια παντός της κανονικής σχέσεως της Εκκλησίας της Ελλάδος
μετά της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, του Οικουμενικού Πατριαρχείου.
Επιπλέον το 1977
εψηφίσθη ο νέος Καταστατικός Χάρτης της Εκκλησίας της Ελλάδος (ν.570/1977)
και κυρίως απεκατεστάθησαν οι διαταραγμένες σχέσεις της θυγατρός Εκκλησίας της
Ελλάδος προς την Μητέρα Αγία Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία της
Κωνσταντινουπόλεως, το μαρτυρικό Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Πολύ σπουδαία ήταν η
συνεργασία και συμβολή του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ στην συνταγματική θεμελίωση
(Σύνταγμα 1975) για πρώτη φορά όλων των όρων του κειμένου της Πατριαρχικής και
Συνοδικής Πράξεως του 1928 περί των λεγομένων Νέων Χωρών (Ήπειρος, Μακεδονία,
Θράκη, Νήσοι Αρχιπελάγους) που ανήκουν στο Οικουμενικό μας Πατριαρχείο.
Επί των ημερών του ως
Αρχιεπισκόπου ιδρύθηκαν πολλές νέες Μητροπόλεις, αναδιοργανώθηκαν οι
εκκλησιαστικοί οργανισμοί και ιδρύθηκαν πολλά φιλανθρωπικά ιδρύματα.
Αντιμετώπιση
των δύο μεγάλων κρίσεων με την ελληνική πολιτεία
Ο Αρχιεπίσκοπος
Σεραφείμ στα 24 συναπτά έτη της θητείας του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο
αντιμετώπισε με επιτυχία τα διάφορα τεχνάσματα πονηρών εκκλησιαστικών ή
παρεκκλησιαστικών κύκλων, καθώς και δύο μεγάλες κρίσεις, κατά την δεκαετία του
1980, με την ελληνική πολιτεία.
Το 1982 η Εκκλησία της
Ελλάδος συγκρούστηκε με την ελληνική πολιτεία για το ζήτημα του πολιτικού γάμου
και το 1987, όταν υπουργός ήταν ο Αντώνιος Τρίτσης, για το ζήτημα της
εκκλησιαστικής περιουσίας. Και στις δύο μεγάλες κρίσεις ο Αρχιεπίσκοπος
Σεραφείμ κατάφερε να επιλυθούν τα δύο αυτά φλέγοντα ζητήματα χωρίς να πληγεί το
κύρος της Εκκλησίας.
Είναι μάλιστα
χαρακτηριστική η άποψη που διετύπωσε, όταν ήταν στο αποκορύφωμά της η κρίση για
την εκκλησιαστική περιουσία, λέγοντας ότι θα ζητούσε από το Οικουμενικό
Πατριαρχείο την άρση του αυτοκεφάλου και την υπαγωγή της Ελλαδικής Εκκλησίας
στην Μητέρα αυτής Εκκλησία της Κωνσταντινουπόλεως όπου ανήκε μέχρι και το 1850,
εάν η ελληνική πολιτεία εφάρμοζε τον νόμο του τότε υπουργού Αντώνη Τρίτση.
Ο μακαριστός
Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ επί πολλά έτη ήταν πρόεδρος της Επιτροπής για τον
Βορειοηπειρωτικό αγώνα. Ως αρχιεπίσκοπος είχε επισκεφθεί τα Πατριαρχεία
Κωνσταντινουπόλεως, Αντιοχείας, Μόσχας, Σόφιας και Βελιγραδίου. Είχε μάλιστα
την ιδιαίτερη τιμή να υποδεχθεί στην Αθήνα το Νοέμβριο του 1987, τον τότε
Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο τον Α΄(1972-1991).
Στην διάρκεια της
πολυετούς εθνικής και εκκλησιαστικής προσφοράς του ετιμήθη με μετάλλια,
παράσημα και πανεπιστημιακές διακρίσεις. Το 1997 για τα εξήντα έτη της
προσφοράς του στην Εκκλησία ετιμήθη με τον μεγαλόσταυρο του Τάγματος της Τιμής.
Ο Αρχιεπίσκοπος
Σεραφείμ εκοιμήθη σε ηλικία 84 ετών, στις 10 Απριλίου του 1998 και μέχρι σήμερα
έχει καταγραφεί στις σελίδες της νεώτερης Εκκλησιαστικής Ιστορίας ως ο
μακροβιότερος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών.
Ας θυμηθούμε τι
είχε πει ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ
μιλώντας στην
Εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, 30 Σεπτεμβρίου 1991
για την συμμετοχή
του στην Εθνική Αντίσταση
-
Πως βγήκατε στο βουνό Μακαριώτατε;
- Το 1942, με
χειροτόνησε ο Δαμασκηνός..., μου έδωσε το οφίκκιο του Αρχιμανδρίτου και με
τοποθέτησε και πάλι ως Εφημέριο, ως Εφημερεύο- ντα Ιεροκήρυκα ακριβέστερα, στον
Άγιο Λουκά Πατησίων. Εκεί, κατά το διάστημα που ήμουν διάκονος ακόμη, είχα
αναπτύξει μια δράση, ας την πω εθνική.
Αναλογιζόμενος την
πείνα και τη δυστυχία που είχε τότε η πατρίδα μας, ίδρυσα εκεί κάτι συσσίτια,
στο προαύλιο του Ναού, σ' έναν κήπο. Όταν εμείς δεν είχαμε να φάμε, εγώ τάιζα
600 παιδιά.
Στα κηρύγματά μου (...)
ήμουν λιγάκι λαύρος κατά των κατακτητών και πολλές φορές κατά των εκτρεπομένων
Ελλήνων ή Ελληνίδων, συμπραττόντων με τους κατακτητάς. Κινδύνευσε τότε και η
ζωή μου ακόμη.
Είχε έλθει στα αυτιά
μου ότι « αυτός θα το φάει το κεφάλι του!» Όπως φαίνεται με παρακολουθούσε κι η
οργάνωση του Ε.Δ.Ε.Σ. και μια μέρα με
πλησίασαν και με βολιδοσκόπησαν, αν θέλω να βγω στο βουνό, στις αντάρτικες
ομάδες του Ε.Δ.Ε.Σ. του Ζέρβα.
Με προθυμία δέχθηκα και
μυήθηκα μάλιστα από τον βιομήχανο που είχε εργοστάσια, Ευθύμιο Μπάρδη και τον
δικηγόρο Ματσούκα στο κατάστημα του Μπάρδη .
-
Θυμάστε την αναχώρησή σας;
- Πήγα στο βουνό,
σαράντα τρία η υπόθεση αυτή (...), δια μέσου Πατρών πέρασα στο Κρυονέρι με μια
πνίχτρα, δεν θυμούμαι και τα' όνομά της, ένα καραβάκι τέλος πάντων, του οποίου
η ασφάλεια δεν ήταν και τόσο μεγάλη.
Από εκεί με το τρενάκι
έφθασα στο Αγρίνιο, βέβαια συστημένος πού θα πήγαινα, πού θα κατέλυα. Κατόπιν
οδηγήθηκα έξω από το Αγρίνιο με τα πόδια, για να εξηγούμεθα, όδευα προς Ήπειρο
παρακαλώ. Με τα πόδια.
Στο δρόμο συνάντησα κι
άλλους που πήγαιναν για αντάρτικο. Αξιωματικοί και λοιποί. Δεν θυμάμαι αν ήταν
κι ο Λιλαίος τότε, ο νομικός σύμβουλος της Εκκλησίας σήμερα, δεν θυμάμαι αν
ήταν στην πορεία εκείνη κι αυτός Περάσαμε τα χωριά του Αγρινίου και φθάσαμε στα
Τζουμέρκα εν τέλει, στο στρατηγείο του Ζέρβα. Ο ίδιος μάλιστα ήταν σε περιοδεία
εκείνες τις μέρες.
-
Κληρικοί, Μακαριώτατε, είχαν πάει με το ΕΑΜ;
-Από την άλλη πλευρά
ήταν δύο Μητροπολίτες. Ο Ηλείας Αντώνιος και Κοζάνης Ιωακείμ. Αυτοί ήσαν με το
ΕΑΜ. Ο Άρης Βελουχιώτης είχε και άλλους κληρικούς. Τον Ηγούμενο...
-
Της Μονής Αγάθωνος, τον Γερμανό;
-Ναι! Αυτός ο Γερμανός
ήταν γνωστός ως καπετάν Ανυπόμονος.Επίσημα όμως εγώ ήμουν εκείνος πού
αντιπροσώπευα την Εκκλησία της Ελλάδος στην Εθνική Αντίσταση. Αντιλαμβάνεσαι,
μάχες από εδώ, μάχες από εκεί. Εναντίον των Γερμανών, εναντίον των Ιταλών και
δυστυχώς, αυτό ήταν το άσχημο, και εναντίον των κομμουνιστών.
Ενώ εμείς πολεμούσαμε
τούς Γερμανούς,... μια ωραία πρωία μας επιτέθησαν κι οι κομμουνιστές στα
υψώματα της Καλεντίνης και είμεθα μεταξύ δύο πυρών. Ο πόλεμος εμαίνετο... Ο στρατηγός Ζέρβας
ενόμισε ότι ήμουν ό κατάλληλος για να μεταφέρω κάτι έγγραφα.
Και τα μεν έγγραφα
έφθασαν στην Αθήνα, όπου τα έστειλα, εγώ όμως έμεινα αμανάτι στην Άρτα, διότι
προδόθηκα. Στην Καλεντίνη, θυμάμαι, ξημερωθήκαμε. Μ' ένα σύνδεσμο που μου έδωσε
ο Ζέρβας (...). Τότε δόθηκε σήμα ότι ανέβαιναν Γερμανοί.
• Κάποτε, φθάσατε στην Άρτα...
•Οι άνθρωποι
τρυπώσανε στους λόφους. Εγώ, λοιπόν, πήρα τον δρόμο για τον προορισμό μου.
Ολομόναχος. Τόσο μυαλό είχα φαίνεται! Είχα κουράγιο όμως. Έφθασα στήν Άρτα,
αφού διανυκτέρευσα σ' ένα χωριό άλλο, όπου είχε ο ΕΔΕΣ "σύνδεσμο".
Καλή του ώρα, ήταν
διερμηνεύς στην Κομαντατούρ, πρέπει να ζει, τον λέγανε Λάμπρο Λάμπρου. Ήταν
τότε υπάλληλος της Αγροτικής Τράπεζας στην Άρτα. Έμεινα το βράδυ στο σπίτι ενός
δικηγόρου Παπαβησσαρίωνος , για να οδηγηθώ το πρωί στην Άρτα.
Ήμουν χωρίς ταυτότητα.
Δεν είχα ταυτότητα θεωρημένη. Ο "σύνδεσμος" με βοήθησε και πέρασα από
το φυλάκιο των Γερμανών στη γέφυρα. Κατευθύνθηκα αμέσως στη Μητρόπολη, στο
Δεσπότη, στον αείμνηστο Άρτας και προκάτοχο μου στη Μητρόπολη αυτή Σπυρίδωνα, ο
οποίος μάλιστα είχε εκφράσει στον Αρχιεπίσκοπο την επιθυμία να τον διαδεχθώ
όταν πεθάνει.
Αμέσως ενήργησε ή
Μητρόπολις να βγει η άδεια μεταβάσεως μου στην Αθήνα. Αλλά φαίνεται ότι
προδόθηκα. Τον πρώτο πού είδα μέσα στην πόλη από χιλιάδες κατοίκους ήταν ένας
χασάπης, γνωστός στην Άρτα. Χαιρετηθήκαμε. "Καλημέρα! Καλημέρα!" Αχ,
λέω μέσα μου, κάηκα. Κακός οιωνός. Φαίνεται ότι με πρόδωσαν στους Γερμανούς κι
οι Γερμανοί, ενώ τούς πήγα όλα τα χαρτιά, δεν μου έδιναν άδεια. Μου απαγόρευσαν
την έξοδο...
-
Τελικά, τα καταφέρατε...
- Εν πάση περιπτώσει κι
η οργάνωση ενήργησε και μου έστειλε χαρτιά από την Αθήνα ότι "μεταβαίνω
εις Άρταν μετ' επιστροφής". Έτσι, ένα πρωί τα βάζω στην τσέπη... κι
ανεβαίνω σ' ένα φορτηγό αυτοκίνητο, ένα γκαζοζέν, που μετέφερε πορτοκάλια.
Μπήκα μέσα και είπα "Ό θεός βοηθός!"
Το έσκασα από εκεί κι
ήρθα στην Αθήνα. Μόλις έφθασα εδώ, οι Γερμανοί άρχισαν να ενοχλούν τον Δεσπότη
στην Άρτα, άλλοι πήγαιναν στον Αρχιερατικό Επίτροπο και με ζήταγαν. Έρχεται
κάτω ο Δεσπότης και μου λέγει: "Φυλάξου!
Θα σε πιάσουν οι Γερμανοί και θα σε σκοτώσουν".Τότε έβαλα κάτι τζάμια γυαλιά και πήγαινα στην Σύνοδο. Τα βράδια όμως άλλαζα
σπίτια, άλλοτε κοιμόμουν εδώ κι άλλοτε εκεί, ώσπου ξεκουμπίστηκαν..."
Ας
είναι Αιωνία του η Μνήμη .
Π.
ΒΟΙΩΤΟΣ
+-.png)
