Η Νηστεία είναι ένα αρχαιότατο πανανθρώπινον έθιμο. Απαντάται σε όλους τους λαούς της αρχαιότητας και σε όλες τις εποχές, Υπάρχει σε όλες τις θρησκείες μ' απώτερο πάντα σκοπό την προπαρασκευή και προετοιμασία για τον εορτασμό των μεγάλων θρησκευτικών εορτών, που έχουν ορισθεί. Η Νηστεία δεν αποβλέπει μόνον στον εξαγνισμό της ψυχής, αλλά και στην υγεία του σώματος. Πριν εμφανιστεί και συστηματοποιηθεί! η επιστήμη της Ιατρικής, η θρησκεία κατήχε και το κύρος της Ιατρικής.
OΙ ιερείς των θρησκειών έκαναν και το επάγγελμα του γιατρού υποδεικνύοντες πολλές φορές την Νηστεία σαν προληπτικό μέσο ασθενειών και φάρμακο θεραπείας. Ο Χριστιανισμός είναι διάδοχος της ειδωλολατρικής θρησκείας και ως εκ τούτου παρέλαβε και την ιατρική παρακολούθηση των πιστών του. Παρέλαβε λοιπόν και τη Νηστεία, αλλά της έδωσε εντελώς άλλο περιεχόμενο και σκοπό.
Η θρησκεία της ειδωλολατρείας την Νηστεία την είχε και την χρησιμοποιούσε ως σκοπόν, ο Χριστιανισμός την θεώρησε και την θεωρεί ως απλό μέσον, γι ' αυτό και την αγνόησε αρχικά με την δικαιολογία, ότι η Νηστεία δεν έχει την αξία της πίστεως, ούτε και απαραίτητη είναι για τη σωτηρία. Eίναι ένα από τα έργα πίστεως, μέσα από το οποίον ο πιστός εκδηλώνει τη πίστη του. Eίναι επομένως η Νηστεία υποκειμενική πίστη "εν βρώμασιν" και όχι πίστη αντικειμενική "εν δόγμασιν".
Έτσι η Εκκλησία με την ανάλογη κατήχηση, αφού τοποθέτησε τη Νηστεία στην αληθινή της θέση, την προέβαλε αρχικά ως αιρετή πράξη, στη συνέχεια την εφάρμοσε σταδιακά και τελικά "συν τω χρόνω" την διέκρινε από τη τυπικότητα του Μωσαϊκού νόμου και αφού έλαβε την τελική της μορφή και θεωρήθηκε απ' τους χριστιανούς ως υποχρέωση υποταγής στις διατάξεις της Εκκλησίας, την επέβαλε στους πιστούς Της, ως διάθεση ψυχής και βίωμα πνευματικόν.
Η Νηστεία επομένως είναι εκκλησιαστικός θεσμός, διάταξη εκκλησιαστική και φέρει Κανονικό, υποχρεωτικό χαρακτήρα. Είναι νομοθέτημα του Θεού η Νηστεία που θεσπίστηκε αμέσως μετά την δημιουργία του ανθρώπου μέσα στο Παράδεισο: "Από παντός ξύλου του εν των Παραδείσω βρώσει φάγη, από δε του ξύλου του γινώσκειν καλόν και πονηρόν ου μη φάγεσθε απ'αυτού ηδ' άν ημέρα φάγητε απ' αυτού, θανάτω αποθανείσθε" (Γέν. 2,16-17).
Με το θέμα της Νηστείας ασχολήθηκαν και κατέληξαν ακριβώς στο ίδιο συμπέρασμα ότι «Δια της διδασκαλίας και του παραδείγματος του Χριστού καθωρίσθη η νηστεία, ούτως ειπείν, ως έν απόλυτον και ολοκληρωτικόν σημείον ηθικής τίνος τάσεως, χωρίς βεβαίως να δοθή διά τούτου αυστηρός και υποχρεωτικός νόμος, περιέχων ειδικάς διατάξεις περί αυτής ".
Η Νηστεία στην εποχή του Ιησού Χριστού είχε καταντήσει υπόθεση υποκρισίας και γινότανε με διάφορα τεχνάσματα. "... όπως φανώσι τοις άνθρωποις νηστεύοντες " (Ματθ.6,16-18) . Αλλά και στην εποχή μας δυό χιλιάδες χρόνια μετά συμβαίνει κάτι πιό ανάλογο και μάλλον εξωφρενικό. Ενώ δηλαδή δεν νηστεύει σχεδόν κανένας, εν τούτοις προσπαθούμε να δείξουμε, ότι τάχα νηστεύουμε .
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του Κυρίου "... ο βλέπων εν τω κρύπτω αποδώσει σοι εν τω φανερώ" (Ματθ.6,18), βγαίνει το συμπέρασμα, πως Νηστεύουμε γιατί τούτο συντελεί στη ψυχική μας υγεία και ό,τι συντελεί στην ψυχική μας υγεία, αρέσει στο Δημιουργό μας και ότι θα μας ανταμείψει γι' αυτό. Επομένως εκείνο που αρέσει στο Θεό δεν είναι η Νηστεία αυτή καθ' εαυτή, αλλά ο σκοπός για τον οποίον γίνεται, και αφού ο σκοπός είναι η ψυχική μας υγεία, τότε γίνεται "ευάρεστος" στο Θεό.
Πάντοτε πρέπει να φροντίζουμε, ώστε να κερδίζουμε την επιδοκιμασία του Θεού, είτε όταν βρισκόμαστε στην εδώ ζωή είτε όταν αναχωρήσουμε απ' αυτή τη ζωή." Διό φιλοτιμούμεθα, είτε ενδημούντες είτε εκδημούντες, ευάρεστοι αυτώ είναι" (Β' Κορ.5,9). Τον ιερό θεσμό της Νηστείας ο Θεάνθρωπος Ιησούς Χριστός δεν τον κατάργησε, τον τήρησε. Νήστεψε σαράντα (40) μέρες στην έρημο και υπέδειξε τη Νηστεία "ως βασιλίδα των αρετών", που μαζί με τη ποοσευχή γίνονται τα παντοδύναμα όπλα και μέσα καταπολέμησης του Διαβόλου: " .... και είπεν αυτοίς τούτο δε το γένος εν ουδενί δύναται εξελθείν ει μη εν προσευχή και νηστεία " (Μάρκ. 9,29).
Ο Κύριος νήστεψε ακριβώς σαράντα (40) μέρες όσες και ο Μωϋσής και ο Ηλίας, πρώτον για να τολμήσει ν' αναμετρηθεί ο Διάβολος μαζί Του και δεύτερον να δείξει, ότι. είναι και τέλειος άνθρωπος γιατί αν ενήστευε παραπάνω θα 'δινε την εντύπωση, ότι ήταν κατά φαντασίαν άνθρωπος. Σε πολλά μέρη της Αγίας Γραφής η Νηστεία προβάλλεται και συνιστάται ως μέσον εγκράτειας και κίνητρο πνευματικής ανάτασης.
Αυτή τη Νηστεία τήρησαν επακριβώς και οι Απόστολοι στο έργο του κηρύγματος "εν αγρυπνίαις προσευξάνοι μετά νηστειών" (Πράξ.14,23.β' Κορ.11,27). Τη βάση γενικά των Νηστειών αποτέλεσαν αρχικά τα Πάθη και η Ανάσταση του Κυρίου, και είναι χαρακτηριστικόν, ότι η τήρηση των Νηστειών άρχισε πρώτα μεταξύ των Ασκητών και των Μοναχών, κατόπιν επεκτάθηκε σε ωρισμένες περιφέρειες και τελικώς γενικεύτηκε σε ολόκληρη την Εκκλησία. " ως πνευματικό βίωμα".
Όμως, δεν είναι καθόλου σωστό να ισχυριστούμε, ότι μόνον με την Νηστεία προάγεται η ψυχική μας υγεία. Η Νηστεία, ως δίαιτα με ελαφρά νηστήσιμα φαγητά εκείνο που προάγει είναι τη σωματική μας υγεία. Εκείνο όμως που πράγματι προάγει και τη ψυχική μας υγεία είναι, να συνδυάσουμε τη Νηστεία και με πνευματικά γυμνάσματα. Η εγκράτεια π.χ. και στα νηστήσιμα φαγητά αποτελεί ένα ωφέλιμο για τη ψυχή μας πνευματικό γύμνασμα κ' αυτός είναι ένας από τους πρώτους και άμεσους σκοπούς της άγιας Νηστείας, που εάν συνδυαστεί και με τον έμμεσο τρόπο της Νηστείας δηλαδή τη προσευχή, την ελεημοσύνη, και γενικώς με την αγαθοποιΐα τότε επιτυγχάνεται ο απώτερος σκοπός της Νηστείας.
Με τις τρεις αρετές: της νηστείας, της ελεημοσύνης και της προσευχής επιτυγχάνεται η εξαΰλωση του σαρκικού ανθρώπου και η ανάτασή του σε σφαίρες πνευματικότητας και τελειότητας. Η παράβαση έστω και μιάς των αρετών αυτών, μας καθιστά ατελείς και χαμερπείς, τελείως χαμαίζηλους. Γενικά κάθε περίοδος Νηστείας πρέπει να είναι περίοδος μιάς γενικώτερης πνευματικής άσκησης και σε πολλές άλλες χριστιανικές αρετές που αναφέρονται πολλάκις όχι μόνον στην Αγ. Γραφή, αλλά και στην γραμματολογία των λατρευτικών κατανυκτικών Ακολουθιών της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, όπως:
Της φιλανθρωπίας, της φιλαλληλίας, της φιλαλήθειας, της δικαιοσύνης, της φιλαδελφίας, της πραότητας, και πολλές άλλες χριστιανικές αρετές. Χωρίς αυτή τη συνάρτηση η Νηστεία μας δεν έχει καμιάν απολύτως θρησκευτική αξία οπότε και γίνεται μάλλον όργανο πνευματικού μας ολέθρου.
Τέλος και κάτι που θα πρέπει, να προσεχτεί όλως ιδιαιτέρως.
Σκοπός και έργον της Εκκλησίας δεν είναι να δεσμεύει τους πιστούς και να τους φορτώνει με "φορτία βαρέα και δυσβάστακτα" (Ματθ.23,4), όπως είναι η Νηστεία η οποία είναι εν πολλοίς, επηρεασμένη από Ασκητικά ρεύματα και εμφορείται από Μοναχικό πνεύμα, γιατί σε τελευταία ανάλυση το θέμα της Νηστείας στο κόσμο είναι εντελώς προσωπικό.
Εφ’ όσον μπορεί κάποιος θα νηστέψει, και εφ' όσον δεν μπορεί δεν θα νηστέψει. Δηλαδή, υπάρχουν μερικές σοβαρές ιδιαιτερότητες, οι οποίες δεν πρέπει να παραθεωρηθούν, οπότε και το θέμα της Νηστείας καταλήγει σε εντελώς προσωπική δεσμευτική υποκειμενικότητα.
ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:
1. Αγία Γραφή.
2. Θ.Η.Ε. τόμ. 9ος.
3. ΠΗΔΑΛΙΟΝ της Εκκλησίας.
4. Παν. Τρεμπέλα " Υπόμνημα στο κατά Ματθαίον ".
5. Χρήστου Μιχ. Ενισλείδου " ο θεσμός της Νηστείας
________________________
ΛΑΔΙ ΟΧΙ ! ΕΛΙΕΣ ΝΑΙ ! ΓΙΑΤΙ ;
«Γιατί σε καιρό νηστείας νηστεύουμε το λάδι και τα ψάρια και τρώμε ελιές και αυγοτάραχο;»
Η παλιά και αληθινή νηστεία συνίσταται στην πλήρη αποχή τροφής ή στην ξηροφαγία. Επειδή όμως αυτή δεν είναι δυνατόν να τηρηθεί στις μεγάλες περιόδους των νηστειών του εκκλησιαστικού έτους, λόγω δύσκολων συνθηκών ζωής ή έλλειψης ζήλου, έχουν στην πράξη επινοηθεί διάφορες διευκολύνσεις, ώστε να είναι δυνατή η εφαρμογή της νηστείας από όλους τους πιστούς.
Στην αρχαία εποχή οι χριστιανοί μετά την ενάτη ώρα (3 μ.μ.) των νηστήσιμων ημερών κατέλυαν μόνο νερό και ψωμί. Σιγά-σιγά όμως όχι μόνο η διάρκεια της ολοκληρωτικής αποχής από τροφή περιορίστηκε στα συνηθισμένα και στις άλλες μέρες όρια γι αυτό μετατέθηκαν και οι Εσπερινοί της Τεσσαρακοστής και οι Προηγιασμένες το πρωί αλλά και άλλα είδη τροφών άρχισαν να χρησιμοποιούνται, όπως οι καρποί, τα όσπρια, τα οστρακόδερμα, τα μαλάκια κ.ο.κ.
Μέσα στα πλαίσια αυτά μπορεί να κατανοηθεί και το ότι τρώμε ελιές κατά τις ημέρες πού δεν τρώμε λάδι, και αυγοτάραχο κατά τις ημέρες πού απέχουμε από ψάρια. Για το πρώτο μπορούμε να επικαλεστούμε το λόγο ότι οι ελιές τρώγονται ως καρπός, ενώ η απαγόρευση του λαδιού αφορά στα φαγητά πού παρασκευάζονται με λάδι.
Για το δεύτερο η δικαιολογία είναι λιγότερο εύλογη, αφού δεν ισχύει το ίδιο για το γάλα ή τα αυγά, αλλά και αυτά απαγορεύονται κατά τις νηστείες μας ως «καρπός… και γεννήματα ών απεχόμεθα» κατά τον 56ο κανόνα της Πενθέκτης Οικουμενικής Συνόδου. Γνωρίζω πάντως ευλαβείς χριστιανούς πού κατανοούν ότι πρόκειται για «οικονομία», και κατά τις ημέρες των μεγάλων νηστειών, όπως και την παραμονή πού θα κοινωνήσουν, απέχουν και από ελιές και από αυγοτάραχο.
Είναι αλήθεια πώς αυτή την ερώτηση την ακούμε συχνά από καλοπροαίρετους πιστούς και συχνότερα από μερικούς πού ειρωνεύονται τις νηστείες. Θα μπορούσε και στις δύο περιπτώσεις να υπογραμμιστεί η ελαστικότητα και το φιλάνθρωπο των σχετικών εθίμων και των κανόνων της Εκκλησίας, πού δεν έχουν σκοπό να εξοντώσουν τους ανθρώπους, αλλά να τους βοηθήσουν να ασκηθούν στην εγκράτεια και να κυριαρχήσουν στα πάθη τους. Αν τους σκανδαλίζουν οι τροφές αυτές, μπορούν να απέχουν από αυτές χωρίς κατά τον απόστολο να εξουθενώνουν τους «εσθίοντας» ή να «κρίνουν» (Ρω 14,3) την Εκκλησία για την φιλάνθρωπη τακτική της.
Το να αναλάβει η Εκκλησία αγώνα για την εκκαθάριση των σχετικών με τη νηστεία εθίμων και των τροφών πού τρώγονται ή όχι σ αυτήν, ούτε του παρόντος είναι ούτε μπορεί να μείνει πάντοτε μέσα στα όρια της σοβαρότητος. Εκείνο πού πρωτεύει είναι ο τονισμός της ανάγκης της νηστείας και της πνευματικής ωφέλειας πού προέρχεται απ αυτή, καθώς και η προσπάθεια για την κατά το δυνατόν συμμόρφωση των πιστών στις σχετικές εκκλησιαστικές διατάξεις, πού αρκετά έχουν ατονήσει στις μέρες μας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου