Όμως, ένιοι τών διαδόχων του, αύθαίρετοι Άραβες ήγεμόνες, ύπηρξαν σκληρότατοι· ή χριστιανική κοινότης ήρχισε νά πλήττεται ύπό συντόνων προσπαθειών έξισλαμισμού καί άφελληνισμού αύτης. Παρά τάς άντιξόους έξωτερικάς συνθήκας, ή πνευματική ζωή έξηκολούθει νά καλλιεργείται ύπό τών διωκομένων Χριστιανών, καί ή Εκκλησία Ιεροσολύμων διεδραμάτισε σημαίνοντα ρόλον είς τήν κατανίκησιν τών αίρέσεων τού Μονοθελητισμού καί της Είκονομαχίας, ώς καί της έμφανισθείσης διά πρώτην τότε φοράν τω 808 είς Ιεροσόλυμα φραγκοπαπικης αίρέσεως τού filioque μεταξύ τών πολλών άναδειχθέντων θεολόγων, άξιοι μνείας είναι ό Πατριάρχης άγιος Σωφρόνιος († 638) καί ό άγιοσαββίτης Ιερομόναχος άγιος Ιωάννης ό Δαμασκηνός († 784), μία τών κορυφαίων είς τήν έκκλησιαστικήν ίστορίαν μορφών της θεολογίας καί της ύμνογραφίας.
Ό 9ος αίών, όπως καί ό 8ος, έχαρακτηρίσθη ύπό τών διωγμών κατά τών Χριστιανών καί τών λεηλασιών είς βάρος τών Προσκυνημάτων, τών Ναών, τών Μονών καί τών άπλών πιστών, ενώ προσετέθησαν ό έμφύλιος πόλεμος μεταξύ τών Αραβικών μερίδων καί μέτρα καταπιέσεως, μεταξύ τών όποίων καί ή άπαγόρευσις τών λιτανειών καί της διδασκαλίας τών ελληνικών, ώστε διά τό ποίμνιον ή χρησις της έλληνικης γλώσσης περιωρίσθη είς τήν λατρείαν έν τοίς Ναοίς· έπίσης, ή έπανειλημμένη βεβήλωσις καί καταστροφή τού Ναού της Αναστάσεως καί τών λοιπών ίερών Χώρων, αί έξορίαι καί δολοφονίαι Πατριαρχών κ.ά. Ή άποκορύφωσις τών κακών συνετελέσθη έπί τού χαλίφου Αλ-Χακήμ, ό όποιος έξαπέλυσε τω 1007 διωγμόν, τόν χείριστον πάντων τών μέχρι τότε.
Πέραν τού εύτελισμού τών Χριστιανών καί της δημεύσεως ίερών περιουσιών, ό Ναός της Αναστάσεως καί τά πέριξ Μοναστήρια ήρειπώθησαν, ώς καί τό Προσκύνημα τού άγίου Γεωργίου έν Λύδδη, ένω τήν κορύφωσιν τών διωγμών έσήμανεν ή λεηλασία του Σκευοφυλακίου τής Αναστάσεως καί ή επιβολή εξισλαμισμού διά φρικτών μαρτυρίων. Μικρά βελτίωσις έπήλθεν έπί τοΰ διαδόχου του Χακήμ, Άλ Ζαχήρ, ότε καί ό Αυτοκράτωρ τής Κωνσταντινουπόλεως Κωνσταντίνος ό Μονομάχος (1042-1055) συνεισέφερε σημαντικώς είς τήν άνοικοδόμησιν του Ναού τής Αναστάσεως καί τών λοιπών ιερών Τόπων πάντως ή Εκκλησία έδοκιμάσθη καί πάλιν ύπό τής σφοδράς άντιπαραθέσεως τών Αράβων καί τής άνερχομένης δυνάμεως τών Σελτζούκων Τούρκων.
Αλλαγήν τινα είς αυτήν τήν κατάστασιν έπήνεγκεν ή έλευσις τών Σταυροφόρων έν έτει 1099, οι όποίοι τή παρακινήσει τών Παπών καί τών Βασιλέων τής Δύσεως, διά πυρός καί σιδήρου κατατέμνοντες τήν άνατολικήν Ρωμαϊκήν «Βυζαντινήν» Αυτοκρατορίαν είς μικρά λατινικά Βασίλεια, έφθασαν είς Ιεροσόλυμα.
Δ'. Οί σταυροφόροι έπέδειξαν έναντι τών ήττηθέντων Μουσουλμάνων άκρως άντίθετον συμπεριφοράν αυτής, τήν όποίαν είχε δείξει ό Όμάρ Χαττάπ είς τούς ήττηθέντας Ρωμηούς τών Ιεροσολύμων, καί προέβησαν είς φρικτάς σφαγάς· άλλά καί ή Όρθόδοξος Εκκλησία ύπέστη τά συμπαρομαρτούντα τή φραγκολατινική παρουσία δεινά. OΙ Πατριάρχαι Ιεροσολύμων εύρίσκοντο έν έξορία έπί 88 έτη είς Κωνσταντινούπολιν, τήν δέ θέσιν αυτών είς Ιεροσόλυμα άνεπλήρου, τή άδεία τών σταυροφόρων, ό Ηγούμενος τής Λαύρας τοΰ άγίου Σάββα.
Ή επιβολή τής λατινικής έκκλησίας έπί του Όρθοδόξου κλήρου ύπήρξε βιαία, καί τά Πάνσεπτα Προσκυνήματα παρεχωρήθησαν είς τόν λατινικόν, μεταφερθέντα έκ τής Δύσεως, κλήρον, ένω οι Άγιοταφίται διετήρησαν τό δικαίωμα νά διαχειρίζωνται τόν Ναόν τής Εύρέσεως του Τιμίου Σταυρού καί νά λειτουργούν ελληνιστί είς τόν Πανάγιον Τάφον καί είς Βηθλεέμ· έπίσης διετήρησαν καί πολλάς Μονάς έκτός Ιεροσολύμων, έντός δέ τής Άγίας Πόλεως το παρά τήν πύλην Δαυίδ μετόχιον της Λαύρας τού άγίου Σάββα, τό όποιον ύπηρξε καί τό κέντρον των, καί τήν Μονήν της Μεγάλης Παναγίας. Οί σταυροφόροι, θέλοντες νά προσεταιρισθούν τούς Αρμενίους καί Ίακωβίτας, παρεχώρησαν είς αύτούς Ναούς καί Μονάς.
Σημαντικόν γεγονός της περιόδου αύτης ύπηρξεν ή άνοικοδόμησις πολλών Ορθοδόξων Προσκυνημάτων ύπό τού Ρωμηού Αύτοκράτορος Μανουήλ Κομνηνού (1143 -1180), ένω καί οί σταυροφόροι, άφού έπανήνεγκαν τόν Πάνσεπτον Ναόν της Αναστάσεως είς σχεδόν τήν άρχικήν, πρό τού 614, μορφήν, ενοποίησαν καί πάλιν τούς τέσσαρας Ναούς, τούς ύπό τού άγίου Μοδέστου ίδρυθέντας (Αναστάσεως, Γολγοθά, Αποκαθηλώσεως καί Εύρέσεως), προσδώσαντες είς τό συγκρότημα τού Ναού της Αναστάσεως τήν ένιαίαν μορφήν, τήν όποίαν καί σήμερον διατηρεί.
Ε'. Ή ήττα τών σταυροφόρων ύπό τών Μαμελοΰκων του Σαλάχ έλ Δίν έν έτει 1187, έπί τών ύψωμάτων Χαττίν πλησίον της Τιβεριάδος, έδωκε καί πάλιν τά Ιεροσόλυμα είς τάς χείρας τού Ίσλάμ, μολονότι ή τελική άπομάκρυνσις τών σταυροφόρων άπό της Αγίας Γης ήλθε μετά τήν ήτταν αύτών έν Πτολεμάίδι τω 1291. Ό Σαλάχ έλ Δίν, τηρών έκ σεβασμού τό διάταγμα τού Όμάρ Χαττάπ, έπέστρεψε πάντα τά Προσκυνήματα είς τούς Έλληνας, όμως μερικοί άνώτατοι διοικητικοί αύτού ύπάλληλοι παρεχώρησαν μερικούς προσκυνηματικούς χώρους είς τούς μονοφυσίτας Κόπτας καί Αβησσυνούς (Αίθίοπας).
Ή στάσις τών Μαμελούκων έναντι τού Ελληνικού, Ρωμέηκου, Πατριαρχείου ήλλαξεν είς τάς άρχάς τού 14ου αί., καί ήρξαντο μακρόχρονοι διωγμοί κατά τών Χριστιανών, είς τό πλαίσιον τών όποίων καί ό Ναός τής Αναστάσεως, άργότερον, έπί Πατριάρχου Ιωακείμ (1431-...), παρ' όλίγον θά έγίνετο ίσλαμικόν τέμενος. Περί τό έτος 1334 ένεφανίσθησαν είς Ιεροσόλυμα καί έγκατεστάθησαν έπί τού λόφου της Σιών οί Φραγκισκανοί, ένω παραλλήλως ένισχύθη ή παρουσία τών Ίακωβιτών καί Αρμενίων· άντιστάθμισμα αυτής ύπήρξεν ή έλευσις πολλών Γεωργιανών καί Σέρβων Όρθοδόξων Μοναχών, ή όποία ένίσχυσε τήν έλληνορθόδοξον άγιοταφιτικήν παρουσίαν, άν καί όχι πάντοτε άνευ περιπλοκών. Είς τούς Γεωργιανούς παρεχωρήθη ύπό τών Ελλήνων ή Μονή του Τιμίου Σταυρού, είς δέ τούς Σέρβους ή Ιερά Μονή τών Αρχαγγέλων, μετόχιον τής Λαύρας του Άγίου Σάββα. Ή πτώσις τής Κωνσταντινουπόλεως είς τούς Τούρκους τω 1453 καί ή συνακόλουθος τελεία άπώλεια τής έπισήμου πολιτικής προστασίας έσήμανε τήν έναρξιν καί νέων διωγμών.
Ό Πατριάρχης Αθανάσιος Δ', ταξιδεύσας είς τήν Πόλιν καί έπιτυχών τήν έκδοσιν σουλτανικού διατάγματος (χάτι σερίφ) ύπό του Μωάμεθ Β' του Πορθητού τω 1458, άπεσόβησε τόν κίνδυνον τής καταστροφής τών Προσκυνημάτων καί τής άπωλείας τών έπ' αυτών δικαιωμάτων τών Όρθοδόξων, ώς έπραξεν άργότερον καί ό Πατριάρχης Γρηγόριος Γ' (1468-1493), έπιτυχών τήν έκδοσιν νέου διατάγματος ύπό του Πορθητού. Οι Έλληνες κληρικοί έμαστίζοντο ύπό δεινής πτωχείας, ή δέ στροφή των πρός τόν Πορθητήν έπεδείνωσε τάς σχέσεις των μετά τών Μαμελούκων καί, βεβαίως, μετά τών Λατίνων.
ΣΤ'. Ή νέα περίοδος, ή άρξαμένη από της έπικρατήσεως τών Όθωμανών Τούρκων είς τήν άγίαν Γήν τω 1517, είς άντικατάστασιν τών μέχρι τότε έπικρατούντων Μαμελούκων τής Αίγύπτου, ύπήρξε μάρτυς τών θρυλικών, τή βοηθεία του Θεού, άγώνων τής Άγιοταφιτικής Αδελφότητος πρός διαφύλαξιν τών πανιέρων Προσκυνημάτων, έναντίον τών σχεδίων τών άλλων χριστιανικών δογμάτων. Είναι ή περίοδος διαμορφώσεως καί παγιώσεως του Προσκυνηματικού Καθεστώτος (status quo).
Ή περίοδος αύτη τής ιστορίας τών Ιεροσολύμων χαρακτηρίζεται άπό τάς προσπαθείας κυρίως τών Λατίνων καί τών Αρμενίων, βασιζομένων τών μέν είς τήν διπλωματίαν των ευρωπαϊκών δυνάμεων, τών δέ είς τήν οίκονομικήν ή άλλου είδους πρόσβασίν των είς τήν Ύψηλήν σουλτανικήν Πύλην τής Κωνσταντινουπόλεως, όπως άνατρέψωσι τό ευνοϊκόν διά τήν γηγενή (έλληνικήν) Έκκλησίαν τών Άγίων Τόπων καθεστώς καί άποκτήσωσι τά πρωτεία ή καί τήν άποκλειστικότητα είς τά πανίερα Προσκυνήματα. Ίδού ολίγοι έκ τών άγώνων τούτων:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου