Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΩΝ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ
ΜΗΤΗΡ ΤΩΝ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ
Η Εκκλησία των Ιεροσολύμων ιδρύθηκε κατά τους Αποστολικούς χρόνους και θεωρείται η Μήτηρ των Εκκλησιών. Το 57 μ.Χ. η Οικουμενική Σύνοδος της Χαλκηδόνος προήγαγε την Εκκλησία των Ιεροσολύμων σε Πατριαρχείο και ο Πατριάρχης, από τότε, αναγνωρίζεται ως η ανώτερη εκκλησιαστική αρχή στην Αγία Γη. Το Πατριαρχείο των Ιεροσολύμων σήμερα, είναι το τέταρτο στη σειρά της Ορθοδόξου Ανατολικής Εκκλησίας και διατηρεί το Πάτριο Εορτολόγιο. Η Εκκλησία των Ιεροσολύμων από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα αγωνίζεται για τη διαφύλαξη και τη διατήρηση των Παναγίων Προσκυνημάτων, για την προάσπιση της Ορθοδόξου πίστεως, τη διατήρηση της ελληνικής παρουσίας και τη διαποίμανση των Ορθοδόξων χριστιανών που βρίσκονται στην Αγία Γη. Το έργο αυτό έχει αναλάβει η Αγιοταφική Αδελφότητα, η οποία έχει ιστορία πολλών αιώνων. Αποτελεί συνέχεια του τάγματος των «Σπουδαίων» που μαρτυρίες του Δ΄ αιώνος μας βεβαιώνουν, ότι υπήρχε πριν από την επίσκεψη της Αγίας Ελένης το 326 μ.Χ. στα Ιεροσόλυμα. Σπουδαίος σημαίνει ενάρετος, ζηλωτής, φιλόπονος.
Η Ιερουσαλήμ είναι η Αγία Πόλη. Είναι η πόλις που έχει επίγειο και ουράνιο χαρακτήρα και προς την οποίαν στρέφονται όλες οι χριστιανικές ψυχές. Είναι η πόλη που δέχθηκε την παρουσία του Θεού. Είναι χτισμένη από τον Αρχιερέα Μελχισεδέκ περίπου το 1500 π.Χ. Οι πρώτοι κάτοικοί της ήταν οι Ιεβουσαίοι, που διώχθηκαν από τον Ιησού του Ναυή. Στην Αγία Γραφή είναι γνωστή με τα ονόματα Σαλήμ, που σημαίνει Ειρήνη, Ιεβούς από του Ιεβουσαίος, Σιών πόλη του Δαυίδ, Κάδυτις, Αιλία Καπιτωλία, Αγία Πόλη. Το όνομα Ιερουσαλήμ επεκράτησε από την εποχή του βασιλέως Δαυίδ που σημαίνει πόλη της Ειρήνης. Το 1000 π.Χ. κυριεύεται από τον Μέγα Αλέξανδρο και μετά το θάνατό του καταλαμβάνεται από τους διαδόχους του, Πτολεμαίους.
Η ΠΑΛΑΙΑ ΠΟΛΙΣ
Η Ιερουσαλήμ χωρίζεται στη νέα πόλη και στην παλαιά πόλη. Η παλαιά πόλις περιβάλλεται από τα τείχη που χτίστηκαν από τον Σουλτάν Σουλεϊμάν τον Κανούνη το 1542 μ.Χ. Από το 1948 μ.Χ. η παλαιά πόλις της Ιερουσαλήμ ανήκει στην Ιορδανία, ενώ η νέα πόλις ανήκει στο κράτος του Ισραήλ. Από 1967 μ.Χ. με τον Αραβοϊσραηλιτικό πόλεμο, τον γνωστό πόλεμο των έξι ημερών, η Ιερουσαλήμ, παλαιά και νέα πόλη, υπάγεται εξ΄ ολοκλήρου στο κράτος του Ισραήλ. Η παλαιά πόλη επικοινωνεί με τη νέα πόλη μέσω οκτώ πυλών:
α. Η Πύλη του Δαυίδ η Πύλη της Γιάφφα. Βρίσκεται δυτικά της πόλης. Στην πύλη αυτή υπάρχει πύργος που κτίστηκε από τους σταυροφόρους, πάνω στον οποίο οι μουσουλμάνοι πρόσθεσαν μιναρέ. Κατά την παράδοση εδώ ήταν το παλάτι του Δαυίδ.
β. Η Νέα Πύλη. Βρίσκεται προς το βόρειο τμήμα του τείχους.
γ. Η Πύλη της Αγίας Σιών. Βρίσκεται στο λόφο της Σιών.
δ. Η Πύλη της Δαμασκού. Στο δυτικό τμήμα των τειχών.
ε. Η Πύλη του Ηρώδου. Την συναντούμε νοτιοδυτικά.
στ. Η Πύλη της Γεσθημανή ή του Αγίου Στεφάνου ή των Λεόντων. Βρίσκεται ανατολικά απέναντι από το όρος των Ελαιών. Σε μικρή απόσταση από την πύλη λιθοβολήθηκε ο Πρωτομάρτυς Στέφανος. Ονομάζεται και Πύλη των Λεόντων από τα λιοντάρια που βρίσκονται δεξιά και αριστερά της πύλης.
ζ. Η Πύλη των Αφρικανών. Στο νότιο τμήμα των τειχών.
η. Η Χρυσή Πύλη. Βρίσκεται ανατολικά της πόλεως. Είναι η πιο αρχαία πύλη. Από αυτή πέρασε ο Χριστός πάνω στο γαϊδουράκι κατά την είσοδό του στα Ιεροσόλυμα, όπως και ο αυτοκράτορας Ηράκλειος μεταφέροντας τον Τίμιο Σταυρό το 629 μ.Χ. από τους Πέρσες που τον είχαν κλέψει κατά τις επιδρομές τους. Στη συνέχεια η πόρτα παρέμεινε κλειστή και άνοιγε μια φορά το χρόνο, την Κυριακή των Βαΐων, κατά την οποία περνούσε ο Πατριάρχης σε ανάμνηση της εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα. Η πόρτα αυτή κλείστηκε από τον Ομάρ Χαττάπ, γιατί θεωρήθηκε ως περιττή αλλά και για λόγους ασφαλείας της πόλεως. Η παράδοση λέει ότι και πάλι θα ανοίξει η πύλη, όταν θα ξανάρθει ο Κύριος κατά τη Δευτέρα παρουσία. Όπως είναι σήμερα κλειστή, εξωτερικά λέγεται πύλη της μετανοίας και εσωτερικά, πύλη του ελέους.
Ο ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ Η ΠΑΝΑΓΙΟΣ ΤΑΦΟΣ
Ο Ναός της Αναστάσεως ή Πανάγιος Τάφος, όπως επικράτησε να λέγεται είναι ο αρχαιότερος και σπουδαιότερος από θρησκευτικής απόψεως Ναός της χριστιανοσύνης και της ανθρωπότητας, γιατί μέσα σ΄ αυτόν ο Σωτήρ του κόσμου Σταυρώθηκε, Τάφηκε και Αναστήθηκε εκ νεκρών. Είναι ο σεπτότερος Ναός της οικουμένης, γιατί μέσα στο Ναό βρήκαν και βρίσκουν παραμυθία, ανακούφιση και ελπίδα εκατομμύρια άνθρωποι. Οι κυριότεροι σταθμοί της ιστορίας του Ναού είναι:
Το 137 μ.Χ. ο αυτοκράτορας της Ρώμης Ανδριανός, για να εμποδίση τη μεγάλη προσέλευση προσκυνητών στον τόπο του μαρτυρίου του Χριστού, διέταξε να σκεπάσουν με χώματα το Γολγοθά και τον τάφο του Χριστού. Πάνω απ΄ αυτά έκτισε ναό της Αφροδίτης και άλλα δημόσια κτήρια.
Το 325-335 μ.Χ. ο ειδωλολατρικός ναός του Ανδριανού κατεδαφίζεται με διάταγμα του Μεγάλου Κωνσταντίνου και ύστερα από την ανεύρεση του Τιμίου Σταυρού και των άλλων προσκυνημάτων και με πρόταση του Επισκόπου Μακαρίου, κτίζεται το 325 μ.Χ. ο περίφημος Ναός της Αναστάσεως από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο και τη μητέρα του Ελένη, τον οποίον περιγράφει ο ιστορικός Ευσέβιος στο «Βίο του Μεγάλου Κωνσταντίνου». Η ανέγερση άρχισε το 325 μ.Χ. και τελείωσε το 335 μ.Χ. το δε επόμενο έτος έγιναν τα Εγκαίνια (336 μ.Χ.) από επισκόπους που πήραν μέρος στη Σύνοδο της Τύρου.
Το μεγαλοπρεπές αυτό κτίσμα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, το 614 μ.Χ. καταστράφηκε όταν οι Πέρσες με βασιλιά το Χοσρόη Β΄, κυρίευσαν τα Ιεροσόλυμα, κατέστρεψαν το Ναό και πήραν μαζί τους σαν λάφυρο τον Τίμιο Σταυρό και αιχμάλωτο τον Πατριάρχη Ζαχαρία. Αργότερα ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Ηράκλειος νίκησε τους Πέρσες και επανέφερε τον Τίμιο Σταυρό στα Ιεροσόλυμα το 629 μ.Χ. καθώς και τον Πατριάρχη Ζαχαρία. Τον Τίμιο Σταυρό ανύψωσε στο Γολγοθά στις 14 Σεπτεμβρίου.
Το 637 μ.Χ. οι Άραβες κυριεύουν τα Ιεροσόλυμα αλλά οι Άγιοι Τόποι παραμένουν ασφαλείς. Ο Χαλίφης Ομάρ Χαττάμπ με έγγραφο προς τον Πατριάρχη Σωφρόνιο Α΄, αναγνωρίζει και παραχωρεί σ΄ αυτόν τα κεκτημένα δίκαια των Ελλήνων πάνω στα Πανάγια Προσκυνήματα και παραχωρεί στους Έλληνες το περίφημο «Αχτιναμέ». Έκτοτε το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο απολαμβάνει μέχρι σήμερα τα απαράγραπτα δίκαια και προνόμια του ελληνισμού πάνω στους Αγίους Τόπους, προς δόξαν Χριστού και της καθόλου Ορθοδοξίας.
Το 1009 μ.Χ. ο Ναός καταστρέφεται συθέμελα από το Χαλίφη Χάκεμ.
Το 1024-48 μ.Χ. ύστερα από συνεννόηση μεταξύ αυτοκράτορος Ρωμανού Γ΄ και Χαλίφη Λάχερ, ξαναχτίζεται ο Ναός με την ενίσχυση των αυτοκρατόρων Μιχαήλ του Παφλαγόνος και Κωνσταντίνου του Μονομάχου. Περιγραφή του Ναού τούτου γνωρίζομε από περιηγητές και ιδιαίτερα από το Ρώσο ηγούμενο Δανιήλ, που περιγράφει με ακρίβεια και τα άλλα Πανάγια Προσκυνήματα.
Το 1099-1149 μ.Χ. οι Σταυροφόροι κυριεύουν τα Ιεροσόλυμα και κατά διαστήματα επισκευάζουν το Ναό.
Το 1545 μ.Χ. ο Πατριάρχης Γερμανός ανακαίνισε το ιερό Κουβούκλιο του Παναγίου Τάφου και κάλυψε τον τρούλο με μολύβι.
Το 1809 μ.Χ. στις 30 Σεπτεμβρίου καταστράφηκε ο Ναός. Τον πυρπόλησε ένας Αρμένιος. Αμέσως με πρωτοβουλία του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Πολυκάρπου, άρχισε η ανοικοδόμηση του Ναού. Τις εργασίες διηύθυνε ο Έλληνας αρχιτέκτονας Κομνηνός Μυτιληναίος. Το 1810 μ.Χ. έγιναν τα Εγκαίνια.
Το 1867 μ.Χ. με δαπάνη των τότε μεγάλων δυνάμεων Ρωσσίας, Γαλλίας και Τουρκίας επισκευάστηκε ο μεγάλος τρούλος που έπαθε ζημιές από το σεισμό του 1834 μ.Χ.
Το 1953 μ.Χ. ύστερα από συμφωνία των Εκκλησιών Ιεροσολύμων, Ελλήνων, Λατίνων, και Αρμενίων άρχισε από κοινού η συντήρηση του χριστιανικού αυτού μνημείου που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Το καθεστώς που ισχύει σήμερα για το Ναό της Αναστάσεως και για τα άλλα Πανάγια Προσκυνήματα έχει ρυθμιστεί με τη συνθήκη των Παρισίων του 1856 μ.Χ. (Τη Επαύριω η Συνέχεια)
